Trong chương trình Ngữ văn, Chí Phèo của Nam Cao luôn nằm trong nhóm tác phẩm khiến người học vừa thích thú, vừa trăn trở. Điều khiến tác phẩm trở nên độc đáo, giàu chiều sâu không chỉ nằm ở nội dung phản ánh xã hội mà đến từ nghệ thuật điểm nhìn trần thuật – sự đan xen khéo léo giữa cái thấy, cái hiểu và cái cảm.

Vậy điểm nhìn bên ngoài và bên trong là gì?
Nam Cao đã sử dụng chúng như thế nào trong đoạn mở đầu Chí Phèo?
Và vì sao muốn phân tích hay thì phải nắm điểm nhìn trước?

Bài viết dưới đây cung cấp phân tích đầy đủ, dễ hiểu, có ví dụ – giúp bạn đọc nhanh, nhớ lâu và áp dụng ngay vào bài thi.

1. Khái niệm điểm nhìn trần thuật – nền tảng để đọc hiểu đúng Chí Phèo

Trong văn học, điểm nhìn là góc độ mà câu chuyện được quan sát và kể lại. Từ đó, người đọc tiếp cận thế giới nhân vật không chỉ bằng mắt thấy mà đôi khi bằng tâm cảm.

Có hai dạng chính:

🔹 Điểm nhìn bên ngoài (khách quan – quan sát)

Người kể chuyện đứng ngoài câu chuyện, ghi nhận sự việc, hành động, lời thoại. Không xen tâm trạng hay bình phẩm.

Ví dụ trong Chí Phèo:

“Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi…”

→ Người đọc nhìn thấy Chí đi, nghe tiếng hắn chửi, nhưng chưa biết vì sao hắn chửi.

🔹 Điểm nhìn bên trong (chủ quan – nội tâm)

Người kể nhập vào nhân vật, để nhân vật tự nói lên suy nghĩ, cảm giác. Giúp ta không chỉ thấy mà hiểu.

Nếu câu văn thành:

“Chí Phèo nghĩ: sao không ai đáp lại, càng chửi càng thấy tức!”

→ Ta tiếp xúc trực tiếp với tâm lý nhân vật.

Khác nhau nằm ở:
Bên ngoài → quan sát
Bên trong → thấu cảm

Khi kết hợp, văn học trở nên đa chiều – và Nam Cao chính là bậc thầy ở điều này.

---

2. Phân tích điểm nhìn trong đoạn mở đầu Chí Phèo

Ngay những dòng đầu, Nam Cao đã sử dụng tổ hợp điểm nhìn chuyển động liên tục:

Sự dịch chuyển này giúp ta thấy:

1. Hành động – tiếng chửi từ góc quan sát khách quan

2. Phản ứng của cộng đồng – cách làng Vũ Đại nhìn Chí

3. Tiếng nói nội tâm đau đớn của một kẻ bị tước quyền làm người

📌 Đây là điểm khác biệt giữa một kẻ say gây rối trong đời thường
và một bi kịch nhân sinh ngoài trang sách.

Nam Cao không viết để chúng ta ghét Chí.
Ông viết để ta biết vì sao Chí trở thành như vậy.

---

3. Vì sao Nam Cao chọn mở truyện bằng tiếng chửi?

Không giới thiệu nhân thân – không mô tả ngoại hình – không dẫn dắt vòng vo.
Nam Cao ném độc giả thẳng vào sự thật:

Một kẻ say, cô độc, gào thét vô nghĩa giữa đời.

Cách mở truyện này giúp:

✔ gây ấn tượng mạnh – khó quên từ câu đầu
✔ bộc lộ thân phận đáy xã hội của Chí Phèo
✔ tạo không khí ngột ngạt, u uất của làng Vũ Đại
✔ gợi trước sự tha hóa và bi kịch làm người

Chỉ vài dòng, Nam Cao đã dựng bối cảnh – nhân vật – thông điệp.

---

4. Nghệ thuật điểm nhìn → làm nên chiều sâu tư tưởng nhân đạo

Khi nhìn bằng điểm nhìn bên ngoài, Chí là:

• say xỉn
• hung hăng
• chuyên chửi bới
• chẳng ai muốn dây vào

Nhưng với điểm nhìn bên trong, ta lại thấy:

• nỗi cô đơn triền miên
• sự khao khát giao tiếp
• nỗi đau bị ruồng bỏ khỏi cộng đồng
• mong muốn giản dị: được làm người lương thiện

Chủ ý của Nam Cao rất rõ:

👉 không để người đọc dừng lại ở bề mặt
👉 mà buộc ta nhìn sâu để tìm con người trong kẻ lưu manh

Và đây chính là giá trị nhân đạo cao nhất của tác phẩm.

---

5. Hướng dẫn phân tích và lấy điểm cao khi viết về điểm nhìn trong Chí Phèo

Nếu bạn cần trình bày trong bài thi, hãy triển khai theo bố cục:

1. Giải thích khái niệm điểm nhìn bên ngoài – bên trong

2. Dẫn chứng từ đoạn mở đầu truyện

3. Phân tích sự dịch chuyển điểm nhìn

4. Làm rõ tác dụng nghệ thuật và tư tưởng nhân văn

5. Kết luận bằng cảm nhận cá nhân

Một câu kết hay, có thể dùng ngay:

“Hiểu Chí Phèo phải nhìn bằng hai lớp mắt – mắt của lý trí và mắt của lòng thương.”

---

Kết luận

Điểm nhìn bên ngoài và bên trong trong Chí Phèo không chỉ là kỹ thuật kể chuyện.
Nó là cách Nam Cao mở cửa cho người đọc bước vào những tầng sâu nhất của con người.

Từ một kẻ bị ghét bỏ thành nhân vật khiến cả trăm thế hệ day dứt – đó là sức mạnh của văn chương khi được kể bằng điểm nhìn đúng.

Nguồn: http://www.ckconitsha.com/vn/ Tác giả: Nguyễn Lân dũng