Đặc trưng cơ bản của Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư là gì?

Đặc trưng về tốc độ, phạm vi và hệ thống

Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) được đặc trưng bởi tốc độ phát triển theo hàm số mũ, khác với tốc độ tuyến tính của các cuộc cách mạng trước. Sự bùng nổ công nghệ chưa từng có tiền lệ trong lịch sử này đang làm thay đổi hầu hết các ngành công nghiệp trên toàn cầu. Phạm vi và chiều sâu của những thay đổi này báo hiệu một sự chuyển đổi mạnh mẽ của toàn bộ hệ thống sản xuất, quản lý và quản trị xã hội.

Ba lĩnh vực chính của CMCN 4.0

CMCN 4.0 dựa trên ba lĩnh vực chính:

• Kỹ thuật số: Bao gồm dữ liệu lớn (Big Data), vạn vật kết nối Internet (Internet of Things – IoT), và trí tuệ nhân tạo (AI). Sự kết hợp của ba công nghệ này tạo ra những khả năng xử lý thông tin vượt bậc, kết nối mọi thiết bị và tận dụng nguồn dữ liệu khổng lồ.

• Công nghệ sinh học: Ứng dụng rộng rãi trong nông nghiệp, thủy sản, y dược, chế biến thực phẩm, bảo vệ môi trường, năng lượng tái tạo, hóa học và vật liệu. CMCN 4.0 hứa hẹn tạo ra những bước đột phá trong việc cải thiện sức khỏe con người, nâng cao năng suất nông nghiệp và bảo vệ môi trường.

• Vật lý: Robot thế hệ mới, in 3D, xe tự lái, vật liệu mới (graphene, skyrmions…), và công nghệ nano. Những tiến bộ này đang thay đổi cách thức sản xuất, vận chuyển và tương tác với thế giới vật chất.

Tác động của CMCN 4.0 lên các lĩnh vực

CMCN 4.0 tác động mạnh mẽ đến mọi mặt của đời sống, từ kinh tế, xã hội, môi trường đến quốc phòng, an ninh:

Kinh tế

• Sản xuất: Thúc đẩy nền kinh tế tri thức, tối ưu hóa quá trình sản xuất và phân phối. Tự động hóa và số hóa làm giảm lợi thế của lao động phổ thông và tài nguyên thiên nhiên, chuyển dịch sản xuất sang các nước có lao động kỹ năng cao và gần thị trường tiêu thụ.
• Tiêu dùng: Người tiêu dùng được hưởng lợi từ việc tiếp cận sản phẩm và dịch vụ mới với chi phí thấp hơn (ví dụ: gọi xe, đặt vé máy bay, mua sắm trực tuyến). Các đột phá công nghệ cũng góp phần giảm giá cả hàng hóa và dịch vụ, mở rộng thị trường và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Xã hội

• Cơ cấu lao động: Sự xuất hiện của tầng lớp sáng tạo trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, thiết kế, văn hóa, nghệ thuật. Nhu cầu lao động kỹ năng cao tăng, trong khi lao động phổ thông dễ bị thay thế bởi tự động hóa và robot. Điều này có thể dẫn đến gia tăng chênh lệch giàu nghèo.

Môi trường

• Công nghệ xanh: Ứng dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng, vật liệu thân thiện với môi trường và công nghệ giám sát môi trường được hỗ trợ bởi IoT, giúp thu thập thông tin theo thời gian thực và cảnh báo sớm về thiên tai.

Quốc phòng, An ninh

• Vũ khí công nghệ cao: Sự phát triển của in 3D, công nghệ nano, công nghệ sinh học và vật liệu mới dẫn đến sự xuất hiện của vũ khí tự dẫn, robot AI và các loại hình chiến tranh mới như chiến tranh mạng.
• An ninh mạng: Sự kết nối thông qua Internet tạo ra không gian mạng, mang lại nhiều lợi ích nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ như tình báo mạng, gián điệp mạng, tấn công mạng và tội phạm mạng. Việt Nam, với tốc độ phát triển Internet nhanh, cũng đối mặt với các thách thức an ninh mạng, bao gồm cả việc các thế lực thù địch lợi dụng Internet để tuyên truyền, phá hoại và kích động bạo loạn.

Nguồn: http://shininghome.edu.vn/ Tác giả: Nguyễn Lân dũng