Table of Contents
Biến dòng thứ tự không (ZCT) là gì?
Biến dòng thứ tự không, hay còn gọi là Zero Current Transformer (ZCT) hoặc Core Balance Current Transformer, là một loại biến dòng đặc biệt được sử dụng để phát hiện dòng rò trong hệ thống điện. Khi thấy ký hiệu ZCT trên một biến dòng, đó chính là biến dòng thứ tự không.
Dòng thứ tự không là gì?
Dòng thứ tự không là dòng điện tổng vectơ của 3 pha. Trong hệ thống điện 3 pha sử dụng dây trung tính, dòng thứ tự không chính là dòng điện chạy qua dây trung tính. Nếu tải không sử dụng dây trung tính, dòng thứ tự không lý tưởng bằng 0.
Hình ảnh: Biến dòng thứ tự không ZCT
Trong trường hợp cách ly dây trung tính, dòng thứ tự không là dòng điện đi qua dây trung tính xuống đất khi có sự cố trong hệ dây trung tính nối đất.
Nguyên lý hoạt động của ZCT
ZCT hoạt động dựa trên nguyên lý cảm ứng điện từ. Nó phát hiện dòng rò bằng cách đo từ trường tổng hợp xung quanh các dây dẫn L1, L2, L3 và N. Khi có dòng rò (ví dụ như dòng điện rò xuống đất), từ trường tổng hợp sẽ thay đổi, tạo ra điện áp cảm ứng trong ZCT. Điện áp này được truyền đến rơ le rò điện (ELR – Earth Leakage Relay) để kích hoạt ngắt mạch, bảo vệ an toàn cho người và thiết bị.
Cụ thể hơn:
- ZCT là biến dòng Pha – Trung tính (Zero-phase current Transformer).
- Khi có sự cố rò điện hoặc điện giật, ZCT sẽ phát tín hiệu về ELR (Rơ le rò điện).
- Về mặt vật lý, nguyên lý hoạt động của ZCT dựa trên sự cảm ứng với từ trường xung quanh các dây điện L1, L2, L3 và N.
- Từ trường tổng hợp của 4 dây điện này sẽ khác nhau khi không có dòng rò và khi xuất hiện dòng rò, dẫn đến điện áp cảm ứng trong ZCT cũng khác nhau.
Chức năng của biến dòng thứ tự không ZCT
Chức năng chính của ZCT là bảo vệ hệ thống điện và người sử dụng khỏi các sự cố liên quan đến dòng rò, bao gồm:
- Phòng chống điện giật từ cầu dao rò rỉ điện xuống đất.
- Ngắn mạch rơ le.
- Lỗi từ bộ ngắt mạch chậm đất.
Biến dòng 100/5A trong ZCT
Biến dòng 100/5A thường được sử dụng trong các hệ thống ZCT. Con số 100/5A thể hiện tỷ lệ biến dòng, nghĩa là dòng điện sơ cấp (dòng điện chạy qua dây dẫn luồn qua ZCT) là 100A sẽ được biến đổi thành dòng điện thứ cấp là 5A. Dòng điện thứ cấp này nhỏ hơn, an toàn hơn và dễ dàng xử lý bởi rơ le rò điện. Việc sử dụng biến dòng 100/5A hay các tỷ lệ khác phụ thuộc vào dòng điện định mức của hệ thống điện cần bảo vệ.
Hình ảnh: Biến dòng thứ tự không ZCT 100/5A (ví dụ minh họa)
Nguồn: http://shininghome.edu.vn/ Tác giả: Nguyễn Lân dũng
Giáo sư Nguyễn Lân Dũng là một nhà khoa học tiêu biểu của Việt Nam trong lĩnh vực vi sinh vật học, với hơn nửa thế kỷ gắn bó với công tác giảng dạy và nghiên cứu (). Ông sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống hiếu học, là con trai của Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lân. Trong suốt sự nghiệp, Giáo sư đã đảm nhận nhiều vai trò quan trọng như Chủ tịch Hội các ngành Sinh học Việt Nam, Đại biểu Quốc hội và được vinh danh với danh hiệu Nhà giáo Nhân dân vào năm 2010.